İş dünyası salgın yüzünden yeni bir kapanmayı kaldıramaz uyarısı

Pandemi kısıtlamalarının tamamen kaldırıldığı Temmuz ayında alışverişte yaşanan canlılık perakende sektörü için büyük moral oldu. Salgın döneminin hasarını onarmak için piyasalardaki canlılığın devam etmesini isteyen perakendeciyi yeniden kapanma riski endişelendiriyor.

“EN İYİ AY TEMMUZ”

Bloomberg’in haberine göre, sektörün yeni bir kapanmayı kaldıracak gücü olmadığı vurgulandı.

Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, çift doz aşı yaptırmayanlara karşı acil yaptırım uygulanması gerektiğini söyledi.

Sinan Öncel, perakende sektöründe 17 Mayıs’ta kısmi açılmayla başlayan canlanmanın tam normalleşmeye geçilen Temmuz’da artarak devam ettiğini bildirdi. Kurban Bayramı alışverişi, tatil sezonu ve turist sayısındaki artışın da etkisiyle Temmuz’un perakendeci açısından pandeminin başından bu yana en iyi ay olduğuna dikkat çeken Öncel, şöyle devam etti:

“Temmuz anketimizde markalarımızın dörtte üçü, Temmuz’da cirolarını geçen yılın aynı ayına göre iki kat veya daha da fazla arttırdığını beyan etti. Yani aşılama ve tam açılma sektöre iyi geldi. Temmuz ayındaki canlılık yaraları sarmada önemli olmakla birlikte yeterli değil.

“GİYİM PERAKENDESİ AĞIR HASAR GÖRDÜ”

Pandemi ile geçen 15 – 16 ayı değerlendirdiğimizde gıda dışı perakende ve özellikle giyim perakendesi ağır hasar gördü. Geçen yıl sektörün kredi borcu yüzde 35 arttı. Biz kaynak israfı yapmadan borçlarımızı ödemek istiyoruz. Bu nedenle canlılığın devam etmesi gerekiyor. Ne yazık ki vaka ve ölüm sayılarındaki artış bizi hem üzüyor hem de kapanma riski nedeniyle endişelendiriyor.

Çünkü sektörün yeni bir kapanmayı kaldıracak gücü yok. Bu nedenle keyfi olarak aşı yaptırmak istemeyenler için zorlayıcı önlemlerin alınması gerekiyor. Çift doz aşı olmayanların 1 Eylül’den itibaren toplu alanlara girişlerine kısıtlama getirilmeli.”

Sinan Öncel, Temmuz’da bir miktar gerileme olmakla birlikte BMD üyelerinin ortalamada yarısının toplam cirolarının en az yüzde 10’unu e-ticaretten elde ettiğini sözlerine ekledi.

“İŞSİZLİK RAKAMLARI İZAHA MUHTAÇ”

Ekonomide dikkat çeken bir diğer gelişme de TÜİK’in açıkladığı işsizlik rakamları oldu.

İşsizlik, salgın sınırlamalarının azaltıldığı haziranda bir önceki aya göre 2,5 puan gerileyerek yüzde 10.6’ya düşerken, atıl işgücü 4,7 puan azalarak yüzde 22.4 oldu.TÜİK tarafından Ocak ayından bu yana yeni sisteme göre açıklanan işgücü istatistiklerine göre, haziran ayında Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı bir önceki aya göre 823 bin kişi azalarak yaklaşık 3,4 milyon oldu. Verilere göre, isdihdam edilenlerin sayısı Haziran ayında bir önceki aya göre 602 bin kişi artarak 28.586 milyon kişi, istihdam oranı ise 0.9 puanlık artış ile yüzde 44.9 oldu.

 

Ancak TÜİK verileri tartışmaları da beraberinde getirdi. “Bu veriler izaha muhtaçtır” diyen Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR), istihdam artışının gerçek sebebinin yeni istihdam yaratılmasından daha çok pandemi ödeneklerinden yararlananların (kısa çalışma, nakdi ücret desteği) bir bölümünün Haziran 2021’de işlerine dönmeleri veya tam çalışmaya başlamaları olduğunun söylenebileceğini öne sürdü.

Kayıtlı işsiz sayısı ve işsizlik ödeneği başvuruları artarken işsiz sayısının azalmasının tartışmalı olduğu vurgulanan raporda, “Ekonominin tam olarak açıldığı Haziran 2021’de işgücünde 222 bin kişilik azalma hayatın olağan akışına aykırı gözükmektedir” denildi.

İŞSİZLİK RAKAMLARI NEDEN DÜŞMÜŞ OLAMAZ?

DİSK-AR, TÜİK verilerine dair soru işaretlerini ve tartışma noktalarını şöyle sıraladı:

1- Haziran 2021’de salgın kısıtlamalarının kalkması ve ekonominin tam olarak açılması nedeniyle işbaşında olanların sayısının artması beklenir bir durumdur. Ancak buna rağmen TÜİK tarafından açıklanan dar tanımlı işsizlik ile istihdam verileri izaha muhtaçtır. TÜİK salgın döneminde uygulanan işten çıkarma yasağı, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği gibi faktörleri hesaba katmaksızın dar tanımlı işsizlik ve istihdam hesaplaması yapmaya devam etmektedir.

2- Haziran 2021’de ekonominin açılmasıyla birlikte zamana bağlı eksik istihdam sayısında bir azalma olması olağandır. Nitekim Mayıs 2021’de 1 milyon 962 bin olan mevsim etkisinden arındırılmış zamana bağlı eksik istihdam sayısı Haziran 2021’de 691 bin kişi azalarak 1 milyon 271 bine gerilemiştir. Ancak zamana bağlı eksik istihdamdaki bu azalma yeni istihdam yaratılması ve dar tanımlı işsizliğin düşmesi anlamına gelmemektedir. Zaten bu durum halihazırda istihdamda olan kişilerin tam zamanlı çalışmaya başlamasıdır.

“222 BİN KİŞİLİK İŞ GÜCÜ KAYBI OLDU”

3- TÜİK’e göre Haziran 2021’de, yaz mevsiminde ve ekonominin tam açıldığı bir dönemde, mevsim etkisinden arındırılmış işgücünde 222 bin kişilik bir azalma yaşanmıştır. Oysa beklenen, ekonomideki açılma nedeniyle insanların işgücü piyasasına daha fazla girmesidir. İşgücündeki azalma izaha muhtaçtır ve gerçekçi değildir.

 

4- TÜİK verilerinden yararlanarak yaptığımız hesaplamaya göre Mayıs 2021 ve Haziran 2021 arasındaki bir aylık dönemde mevsim etkisinden arındırılmış zamana bağlı eksik istihdamdaki azalma 691 bin kişidir. Bu kişilerin Haziran 2021’deki tam açılmayla birlikte tam zamanlı çalışmaya döndüklerini söylemek mümkündür. TÜİK’e göre Mayıs 2021 ile Haziran 2021 arasındaki bir aylık dönemde mevsim etkisinden arındırılmış istihdam artışı 602 bin kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu iki veri oldukça birbirine yakındır. Ancak zamana bağlı eksik istihdam kapsamındakiler zaten istihdamda kabul edilmektedir. Zamana bağlı eksik istihdamdaki azalma istihdamda bir artış anlamına gelmeyecektir. İstihdamdaki artışın sebebi zaman bağlı eksik istihdamdaki azalış olamaz. Ancak TÜİK verilerinden bu sonuca varıldığını söylemek mümkündür.

5- Öte yandan Mayıs 2021’de pandemi ödeneklerinden yararlananların (kısa çalışma ödeneği, nakdi ücret desteği ve işsizlik ödeneği) sayısı 2 milyon 502 bin kişiyken, Haziran 2021’de bu sayı 552 bin kişi azalarak 1 milyon 950 bin kişiye düşmüştür. Dolayısıyla 552 bin kişi pandemi ödenekleri almayarak muhtemelen işbaşına dönmüş veya tam zamanlı çalışmaya başlamıştır. Öyle anlaşılmaktadır ki istihdamdaki artış ve işsizlikteki azalış yeni yaratılan işlerden kaynaklanmamaktadır.

“YANLIŞ İSTİHDAM DEĞERLENDİRMESİ”

İstihdam artışının sebebi daha çok Haziran’da ekonominin açılması sebebiyle daha önce zamana bağlı olarak eksik çalışan veya pandemi ödeneği alanların işbaşına geri dönmesinin yanlış bir biçimde yeni istihdam olarak değerlendirilmesidir. Dolayısıyla istihdamda net bir artıştan ve yeni işler yaratılmasından söz etmek güçtür. TÜİK’in sorduğu sorular veya katılımcıların bu sorulara verdiği yanıtlarda istihdamda olma, işbaşında olma, işsiz olma ve iş arama gibi konuların birbirine karışmış olması güçlü bir ihtimaldir.

 

6- Diğer yandan son 1 yılda (Haziran 2020-Haziran 2021) işten çıkarma yasağına rağmen 1 milyon 49 bin kişinin işsizlik ödeneğine başvurduğu ve bunlardan 337 bin kişinin ödenek almaya hak kazandığı İŞKUR verilerinden görülmektedir.

Aynı şekilde İŞKUR’da kayıtlı işsiz sayısı Mayıs 2021’de 2 milyon 893 bin iken Haziran 2021’de 2 milyon 950 bin kişiye yükselmiştir. Dolayısıyla veriler bize Mayıs 2021’e göre ve son 1 yılda kayıtlı işsiz sayısının artmakta olduğunu gösteriyor.

Bilindiği gibi İŞKUR aktif iş arama kanallarından birisidir. Kayıtlı verilerde aktif iş arama kanallarındaki işsiz sayısı artarken TÜİK’e göre işsiz sayısının (aktif iş arama kanallarından birine başvuranlar) 823 bin kişi azalması da ayrıca izaha muhtaçtır.